Berlijn

Even de vakantie afmaken aan de Tegelersee (Noordwest Berlijn)

/ sprakeloosid / Een reactie plaatsen

,, Even de vakantie afmaken aan de Tegelersee.” Wat een branie en wat een spatjes zou je zeggen en ja, het is eigenlijk heel verwend. Heden zomer hadden we doorgebracht in Berlijn en Leipzig en het was goed, meer dan goed. Ik vind Berlijn leuk en kom er graag. Afgelopen zomer was dat al weer voor de vijfde keer. De bedoeling was alle uiteinden van de stad te ontdekken en het was zeer geslaagd vonden wij. In het Noordoosten bezochten wij de Weissensee, bekend van de gelijknamige successerie. Vervolgens naar de Wannsee met de beruchte villa van de nazi-kopstukken uit de Tweedewereldoorlog. Dat was in het zuidwesten van Berlijn. In het zuidoosten bezochten wij de Müggelsee alwaar de Hauptmann von Köpenich zich onsterfelijk belachelijk heeft gemaakt.

De laatste uithoek, namelijk het noordwesten, waren we niet aan toe gekomen. Nog geen twee maanden later deed de kans zich voor. Een workshop voor de wederhelft in Berlijn, en ik kan naar de Tegelersee. Hoewel er veel gedoe is rondom vliegvelden in Berlijn die het wel of niet doen, die gesloten worden of juist niet, was vliegveld Tegel niet het doel. Het ging mij om een wandeling, een soort Berlijns klompenpad. Het was mij al snel duidelijk dat de grootsteedse allure ver te zoeken was in en rondom Tegel. Het was groen. Eigenlijk is Berlijn sowieso wel een groene stad en een stad met veel gezichten. Bijna iedere kilometer is de sfeer en uitstraling anders. Zo ook Tegel en de nabij gelegen Tegelersee. Je had niet eens meer het gevoel in Berlijn te zijn, maar een dagje uit, naar water en bossen. Bij het zesde bezoek kan ik dus ook Berlijn-Tegel op mijn lijstje afvinken.

En er is vast nog veel meer in Berlijn voor een zevende, achtste, negende of nog meer bezoeken! Berlijn leeft, Berlijn is een stad waar de geschiedenis uit iedere stoeptegel komt, maar ook waar de mondiale actualiteit altijd te voelen is. Toch is het op veel plaatsen heel relaxed, bijna niet grootstedelijk. Tijdens de wandeling rondom de Tegelersee was de uitzondering, want de Berlijners die wilden ontspannen in het bos waren niet geneigd om een collega wandelaar een blik te gunnen of te groeten. Dus de grote stad zit misschien toch nog wel in hen. Of misschien vinden ze de city-jungle veilig en het grote enge bos een spannende uitdaging. Of misschien ben ik wel een Sallandse boer? Maar dan wel eentje die genoot van de lichtshows die avond in Berlijn.

De laatste restjes Berlijn in kunst vervat.

/ sprakeloosid / Een reactie plaatsen

Op weg naar het Brücke Museum. Dit was nog elders bij het Techniek-Museum dat we met onze belangstelling links lieten liggen.

De laatste restjes Berlijn vervat in kunst, bekt wel lekker. Het is alleen wel een beetje bezijden de waarheid. Volgens de trouwe logica zou nu Noordwest Berlijn aan de beurt zijn, maar we hebben niet meteen een duidelijk doel voor ogen. Bovendien wat is Berlijn nu zonder kunst. Zeker nu ik een cursus Inleiding in de kunstgeschiedenis heb afgerond. Kan ik de man spelen die Yentl en De Boer zo typerend bezingen “ik heb een man gekend”. Gisteren gingen we op goed geluk naar het Brücke Museum waar een Poolse kunstenares exposeerde met textielcollages. Malgorzate Mirga-Tas. En eerlijk is eerlijk, ik was onder de indruk van deze kunstenares uit Zakopane.

Werk van de Poolse Malgorzate Mirga-Tas

Voor de laatste dag in Berlijn hebben we overwogen om naar Postdam te gaan. De marketing zegt namelijk Berlijn zonder Potsdam is als Parijs zonder Versailles. Bovendien waren de 18 en 19 augustus de grootste jaarlijkse feesten die dit jaar in het teken stonden van Nederland/Oranje. Buiten de entree van €48,- en ongetwijfeld een hoog verantwoord cultureel aanbod, zagen we er van af. Mogelijk krijgen we spijt maar het leek ook iets weg te hebben van een mix van een braderie en een chiquere versie van de Zwarte Cross.

Het reclemadoek was beter zichtbaar dan het echte

Ook de Tentoonstelling van Klimt trok nog steeds aan ons. Het was niet meer mogelijk om kaarten te bestellen en ik had eigenlijk geen zin om een half uur of langer in de rij te gaan staan. Zo besloten we de laatste volle dag in Berlijn, toch maar in de rij te gaan staan voor Gustav Klimt en twee tijdgenoten Max Lieberman en Frans von Stuck. Alle drie hadden ze gemeen dat ze onderdeel werden van een afgescheiden groep kunstenaars buiten de bestaande orde (een secesion). In Wenen was dat vooral vanuit de Jugendstil, in München het symbolisme en in Berlijn het Impressionisme. Mijn kennis gaat nog niet zo ver dat ik de bewering aan durf dat Klimt de puur en alleen Jugendstil vertegenwoordigd, Frans von Stuck het symbolisme en Lieberman het impressionisme. Wel vond ik het werk van Lieberman, de bekendheid van Gustav Klimt ten spijt, het meest indrukwekkend. Frans von Stuck kende ik eigenlijk niet.

Respectievelijk Klimt, Lieberman en Von Stuck

Het “Alte Nationanal Galerie’ op het Museum Insel is sowieso een heel mooi museum qua collectie en gebouw. Het terugkomen meer dan waard. Toch moet ik ook altijd wel lachen om de hype rondom zo’n extra tentoonstelling. Het is er altijd ontzettend druk, mensen willen voorkruipen want niet in de rij willen staan, zijn boos op suppoosten die de orde bewaken die zij denken te moeten ontregelen en last but nog least, iedereen gaat rond het beeld van de tentoonstelling staan, namelijk Judtih van Gustav Klimt. Om de vijf minuten gaat het waarschuwingsalarm af wanneer iemand er te dicht op staat!

Nu nog even iets gemakkelijks eten in de buurt, keus genoeg. Morgen een lang weekend Leipzig.

Vandaag Zuidoost Berlijn: De Müggelsee.

/ sprakeloosid / 1 reactie

De Berliner Dom

Een paar kleine tegenvallertjes te verwerken vandaag. Op het einde van de dag hadden we een tijdsslot afgesproken voor het Cold War museum op Unter der Linden. Volgens ons een nieuw museum en het was ook allemaal digitaal en 3-d en up-to-date, flitsend en interactief. De Koude oorlog werd vanuit beide standpunten bekeken werd beloofd. Dat laatste viel wat tegen, maar dat komt waarschijnlijk omdat er in de westerse media meer geschreven en bewaard is gebleven. Verder was het multimediale spektakel een beetje aan de drukke kant. Drie tot vijf filmpjes kijken in een shot. Ik ga daarin niet meer mee, dat lukt me niet op een ontspannen manier. Te oud zullen we maar zeggen. En de informatie vond ik te oppervlakkig of je moest met QR-codes verder onderzoeken misschien. Mogelijk zijn we wat dit onderwerp betreft op een leeftijd dat we het wel weten en niet meer geïnformeerd hoeven te worden. Al met al is de val van de muur al weer ruim dertig jaar geleden. Over tien jaar kunnen veertigers al opa en oma zijn en dan zijn zij van na dè VAL. Voor mij is het als de dag van gisteren. Ik ben van ver voor de VAL. De leeftijd gaat dus hier op meerdere fronten een rol spelen naar nu blijkt. We horen mogelijk niet tot de doelgroep. Wel nog even door het hartje van de stad gelopen en dat is dan toch wel weer indrukwekkend, vooral de Berliner Dom, maar ook het Rode Raadhuis.

Het Rode Raadhuis, waarbij ik me afvraag of ik de schaduw links ben?

Gelukkig hadden we deze dag al een ander uitje gehad in Berlijn. Want ik zie Berlijn soms als een aaneenschakeling van allerlei soorten huiskamertjes. Overal is de sfeer en de entourage anders en toch is het allemaal Berlijn. Vandaag ging de reis naar de wijk Köpenich, in het Zuidoosten van de stad. Hier is het grootste meer (Müggelsee) binnen de grenzen van Berlijn, al hebben we dat meer niet meer kunnen zien. We moesten immers op tijd terug voor de afspraak bij het Cold war museum. Köpenich, kennen jullie dat? Ik vaag, het liedje van de Hauptman van Köpenich die de burgermeester in 1906 heeft gearresteerd en er met de stadskas van door is gegaan. Er is een carnavalsslager van gemaakt en hij kreeg voor zijn daden zelfs een standbeeld. Maar met dat ik liedje hoorde, herkende ik de melodie. Onze Achterhoekse vrienden van Normaal hebben op dezelfde melodie ook een prachtnummer gemaakt. En die wil ik jullie niet onthouden. Van die Duitse Hauptman zoek zelf maar op, denk namelijk niet dat daar veel liefhebbers voor zijn.

Zo komt de geschiedenis weer onverwacht terug in Köpenich. De Hauptman was snel gevonden en het was duidelijk dat het een aardig plaatsje was met een ‘richtige Altstadt’. We vroegen ons hier voor het eerst trouwens serieus af of het verschil tussen oost- en westmentaliteit altijd voelbaar zou blijven. Drie jeugdigen bij het oudste café wisten eigenlijk geen raad wat ze moesten doen met de meerdere koffiedrinkers. Het kan jeugdige desinteresse zijn of de zinnen waren al gericht op het naderende wijnfeest in Köpenich, maar het riekte vooral ook naar gebrek aan klantgerichtheid. Kan zoiets doorgaan op de volgende generatie? Maar dit ter zijde. Ook het zuidoosten van Berlijn was beslecht in deze vakantie.

Slot van Köpenich aan het riviertje de Dahme

En daar is ie dan, de Hauptman van Köpenich

Vandaag Zuidwest Berlijn: De Wannsee

/ sprakeloosid / 1 reactie

Laat ik eens beginnen met cultuur barbarij. Vandaag heb ik bewust, willens en wetens de kans laten liggen om Nefertiti te ontmoeten. Een mooie dame van 3500 jaar oud heeft niet de kans gehad om mij te ontmoeten. Zo kun je het ook zeggen. Nefertiti een Egyptische schone kan me gestolen worden op een mooie vakantiedag. Nefertiti is ruim 100 jaar geleden gestolen in Egypte en pronkt onrechtmatig in een van de Berlijnse musea. Niet dat dat de reden is haar te negeren. Ik ga het niet fraaier maken, maar ik heb er niets mee. Mijn egaa gaat wel naar het Egyptische museum. Ik bezoek het Duits Historisch Museum een paar honderd meter verderop. Tja de mueumdichtheid is op het Museum Insel ongeëvenaard. Wie niet net zoals ik een cultuurbarbaar wil zijn, verwijs ik naar de navolgende link, jawel over Nefertiti.

Twee exposities in het Duitse museum, waarvan één “Roads (not) Taken interesseerde mij bovenmatig. Oftewel ‘Es hätte auch anders kommen können’ de ondertitel van de expositie. En de laatste 200 jaar heeft Duitsland nogal wat kantelpunten gekend in haar geschiedenis.

Het had ook anders kunnen lopen, een waar woord in de geschiedenis, maar ook in een normaal mensenleven. Ik denk wel eens als ik nu dit of dat niet had gelezen, dan was ik misschien geen liefhebbeer geweest van Simon Carmiggelt. Of als ik die ene bewuste avond in 1990 niet had besloten, ondanks mijn weerstand, toch te gaan stappen, had ik mijn vrouw mogelijk niet gehad. Als ik gewoon naar Nefertiti was gegaan, had ik een heel ander stukje geschreven en had ik Wolf Biermann, de andere expositie in het Museum niet gezien. Een mooi gebouw trouwens dat Duits Historisch Museum, heel modern tussen al die historisch pompeuze gebouwen op het Museum Insel.

Het leven hangt dus van toevalligheden aan elkaar. Het was geen toeval dat ik om half drie mijn vrouw weer tegenkwam, dat was afgesproken en samen gingen we naar de Wannsee, in het zuidwesten van Berlijn. Aldaar was een statige villa die de plek is geweest van de bureaucratische vastlegging van de Holocaust, 20 januari 1942. De vernietiging van Joden in Europa was al gaande, maar op deze plek kwamen alle kopstukken bij elkaar om bureaucratische woorden te geven aan de verschrikkelijke dehumanisering van de mensheid, in het bijzonder de joden. Middels een simpele uitnodiging naar alle kopstukken van het Derde Rijk van Hitler, met een lokkertje van een goed ontbijt, is vastgelegd wat we nu allemaal weten en niet mogen vergeten.

Als ene Adolf nu niet gekund had en de vergadering uitgesteld zou zijn, zou het anders gelopen zijn. We weten het niet. In de literatuur is de vraag al eens gesteld als pappa en mamma Hitler nu eens geen zin hadden gehad op de bewuste avond om elkaar lief te hebben, hoe zou de geschiedenis er dan uit hebben gezien. In ieder geval durf ik dan te stellen dat ik dit stukje niet had geschreven en ook geen ander stukje. Ik was er waarschijnlijk helemaal niet geweest. Maar dat is gissen natuurlijk, of misschien ook wel niet. Met mijn logica was dan echt alles anders gelopen en waren er andere mensen geweest. Wij allemaal!!!!

Echter het lot heeft zo moeten zijn. Ik ben in 1966 geboren uit twee ouders van voor de oorlog, ik heb in1990 mijn huidige reisgenoot ontmoet en samen hebben we besloten vandaag naar de Wannsee te gaan. Misschien heb ik een beetje druk gezet, maar ze was gemakkelijk over te halen.

De sfeer en entourage van de Wannsee is weer een heel ander Berlijn in een bijzondere (historische) omgeving.

Vandaag Noordoost Berlijn: Weissensee

/ sprakeloosid / 1 reactie

Misschien wel een van de mooiste Europese series, in ieder geval de serie waardoor Netflx een serieus medium is geworden voor mij. Een aantal jaren terug hebben we de serie als volleerde binge-watchers verslonden. Drama en geschiedenis achter elkaar tot en met het heden. Prachtige serie, weet niet of hij nu nog op Netflix te zien is. Berlijn is trouwens helemaal een stad die geschiedenis uitademt aan alle kanten en het heden absorbeert. Wat de toekomst gaat brengen weet ik niet, maar hier ‘meets East en West, South en North. Politiek links en rechts zijn alom vertegenwoordigd, al met al een potentieel explosief geheel. Vooralsnog is het ook een stad van leven en laten leven.

Vandaag maar eens een wandelingetje maken in de buurt van de Weissensee. Het natuurbad ademt een mate van oudewetserigheid uit, in ieder geval een beetje de sfeer van een paar decennia terug. Bij de plek waar je kon zwemmen en ook rondom het hele meer was een ware bordjescultuur in het overdrevene. Verboden op het gras te begeven, verboden te zwemmen buiten de aangegeven punten en je mag de reddingsboei niet mee nemen. Een bordjescultuur die je op sommige campings in Oostenrijk of Duitsland af en toe vaker ziet.

Voor de rest een fijne wandeling rondom de Weissensee. Het Bertold Brechthuis was gesloten helaas, maar we zijn nog wel naar de grootste Joodse begraafplaats in Europa geweest, nabij de Weissensee in het voormalige Oost-Berlijn. Ondanks het nazi-geweld is een belangrijk deel van de begraafplaats nog in takt gebleven en nog steeds in gebruik. Meer dan veertig hectaren graven, gedenkstenen oud en nieuw. Heel indrukwekkend. Bovendien zijn de stoffelijke overschotten vanuit de verschillende concentratiekampen ook hier naar toe gebracht. Midden in de stad een oase van rust, een plek van contemplatie en bovenal ook een plek om de breekbare geschiedenis van Duitsland, Europa of misschien wel de hele mensheid te overdenken.

Zondagochtend in beweging.

/ sprakeloosid / Een reactie plaatsen

Het was nog vroeg. Hoewel vroeg een relatief begrip is, durf ik te stellen dat zondagochtend om half negen best vroeg is om een wandeling te maken, zeker op je eerste volle dag van de vakantie. Met dat ik de straat overstak naar het Volkspark Hassenheide om de stad een beetje te zien ontwaken, startte een groep twintigers een gezamenlijke hardloopsessie. Zeker 15 jongens en meisjes, deels Engels sprekend, waren ook vroeg. Ik weet niet wat zij de avond ervoor hebben gedaan, maar in ieder geval niet dusdanig belastend dat het een verkwikkende atletiekbijeenkomst in de weg kan staan. Zelf had ik het ook heel rustig gehouden, hoewel het leven op straat zeer nadrukkelijk aanwezig was. In een van de nieuwe hippe wijken van Berlijn Neukölln hadden wij ons onderkomen in een alleraardigst opgeknapt en van alle gemakken voorzien appartementje.

Op het moment van schrijven, met een keukenblokje achter me, helemaal niets mis mee voor 7 dagen.

Na Friedrischain en Prenslauerberg schijnt nu Neukölln hot te zijn, althans dat maak ik op uit de verhalen. Al kunnen die natuurlijk pas jaren na dato doordringen bij een vijftiger. Feit is wel dat het er levendig is, veel restaurants van over de hele wereld zijn er te vinden, veel Turkse winkels en eettentjes uiteraard en een mêlee aan mensen die allemaal uniek willen zijn en zeker zouden opvallen in het straatbeeld van, laten we een willekeurig voorbeeld noemen, Duiven. Hier niet. Veel alternatievelingen, punkachtigen, chaoten, anti-kapitalisten, maar ook toeristen van over de hele wereld, jong en oud. Zij hadden waarschijnlijk ook gehoord dat Neukölln hip was. We hadden Perzisch gegeten. Ik houd van saffraan. De vakantie is begonnen met een goed glas bier natuurlijk.

De wijk bruiste, maar wij gingen naar bed. Nog ff lezen en een discussie of we het leven van de stad naar binnen zouden laten. Uiteraard hadden we geen frisse lucht nodig, want de airco deed het goed. Raampje open en er was lawaai, weldadig lawaai. Raampje dicht en er was rust, weldadige rust. We kozen voor de rust en zo kon ik in alle vroegte de wijk wakker zien worden. Naar het dichtstbijzijnde Stadspark lopen samen met de jonge hardlopers. Ik loop langs al zeer mooi opgeknapte wooneenheden en langs zeer gemütliche stadstuintjes waar het met het juiste gezelschap goed toeven kan zijn. Nu is het er rustig, het is immers zondagochtend.

Ieder zijn smaak, maar ik vind het mooi en sfeervol

Het was rustig in het park, maar het was dan ook groot. De jonge hardlopers waren niet alleen. Eenlingen en koppeltjes liepen er hard. De een in heel kekke outfit, de ander in kungfu kleding en de volgende in gewoon zij dagelijkse kleding. Volgens mij een zwerver die net wakker is geworden, maar heel goed beseft dat je iets aan je lichamelijke fitheid moet doen. Anderen, veelal Afrikanen zaten ook al op bankjes met elkaar te praten. Weer een ander staarde voor zich uit. Een jonge vader met een runningbuggy gleed lang de bospaden om vaderschap, hipheid en gezondheid met elkaar te combineren.

Neukölln op zondagochtend, met in het achterhoofd het kritische Berlijn-boek van Juli Zeh (Onder buren). De prachtige eigentijdse roman ten spijt, ik genoot. Het Hassenheidepark heeft een openlucht bioscoop, speeltuintjes, een skatebaan en aan de overkant een zwembad en tennisbanen. 200 jaar geleden was hier de eerste grote openbare turn-manifestie onder leiding van de middelbare school docent Jahn. Hij is altijd nog groots aanwezig in het park en zijn drang tot lichaamsbeweging krijgt navolging. Ook door mij op zondagochtend in Neukölln. Een wijk in ontwikkeling, een wijk dat snel gecentrificeerd dreigt te worden en een wijk waar gewandeld kan worden.

So gehen die Gauchos! Und wir?

/ sprakeloosid / Een reactie plaatsen

Krap 24 uur terug van een lang weekend Berlijn en de maagdelijke kranten zijn vluchtig doorgespit. En inderdaad, voor zover ik kan nagaan, heeft er in Nederland geen inhuldiging plaatsgevonden voor onze Oranjehelden. Dat is dan weer een pluspuntje voor onze nationale trots, want de hysterie van vier jaar geleden zorgt ervoor dat ik nog steeds vol gene ongemakkelijk op mijn stoel wip. De teleurstelling na de penaltyreeks heb ik nog meegekregen in Nederland. Ik wist dus dat de reeds langer geplande reis naar Berlijn op zaterdagavond onderbroken zou worden met een voetbalwedstrijd. Wie had dat gedacht bij aanvang van de wereldkampioenschappen. In het hotel waar we verbleven was uiteraard zorg gedragen voor een aantal grote schermen. Het werd een gemakkelijke winst van onze jongens op de zeer geplaagde Brazilianen. Een viertal Brazilianen in het restaurant van het hotel droeg het verlies gelaten. Ik denk net als de meeste Brazilianen. Wat moet je ook anders? De aanwezige Duitsers waren vooral bezig met de dag erop. Volgens mij waren ze aanvankelijk nog wel voor de underdog en dat was niet Nederland. Eigenlijk kon het ze niet zoveel schelen.

De dag erop toog ik met beide zoons naar Friederichhayn en ruim op tijd vonden we een tafeltje bij een pizzeria met goed zicht op de aanwezige beeldschermen. Beide zoons, eten, bier en voetbal, wat wil een man nog meer? De spanning in de stad was al dagen voelbaar, maar vooral ook zichtbaar. De idioterie van het carnavaleske oranje haalde het gelukkig niet. Ook hier veel witte voetbalshirts en uitdossingen voor de hippe voetbalvrouw in de nationale driekleur. Het lijkt erop dat de Duitse marketing op dit gebied nog veel te leren heeft van hun Nederlandse collega’s. Of misschien kennen ze hun vak goed en weten ze dat het percentage randdebielen mogelijk minder groot is in Duitsland. Natuurlijk waren er hier en daar enorme vuurwerkknallen. De trams die langsreden waren zo goed als leeg. Duitsland keek voetbal. Thuis, bij de Brandenburger Tor, de voetbalstadions die hier en daar voorzien waren van het eigen bankstel of in de kroeg.

De tijd dat we massaal anti Duitsvoetbal zijn, ligt gelukkig achter ons. Mijn generatie (48 jaar) heeft dan nog net het debacle in 1974 meegemaakt. Natuurlijk was 1988 het moment van ‘unsere Rache’, maar nadat Rijkaard zich als een lama gedroeg en Ronald Koeman zijn achterste fictief afveegde met een Duits shirt dat hij zojuist geruild had na een gewonnen interland, is het wat mij betreft klaar. Natuurlijk is het leuk om te winnen en zeker van de Duitsers, maar eigenlijk spelen zij sinds 2006 in toenemende mate het ‘totaalvoetbal’ dat Nederland propageerde. Dit toernooi waren zij veruit de beste en de winst is ze van harte gegund. Ik weet dat de oudere generatie het er nog niet mee eens is en een ‘diehard’ wil nog steeds zijn fiets terug. Ik zie graag vrolijke mensen dus ook vrolijke Duitsers.  Als ze het carnaval maar achterwege laten, verzekerd het mij van een behouden terugreis naar het hotel. Het was trouwens maar goed ook dat het slechts 1-0 werd, want bij ieder Duits doelpunt ‘keerde’ het restaurant een ‘shotje’ uit. Vijf halve liters en één shotje was meer dan voldoende.

Toen wij terugkeerden, kwam de Mannschaft aan op vliegveld Tegel. Mensenmassa’s bij de Brandenburger Tor en de rest van de binnenstad. Een half miljoen naar verluid. Dat is toch beduidend minder dan die bijna miljoen van vier jaar geleden in Amsterdam voor de vice-Weltmeister. De ‘Jungs’ hadden zelfs een dansje ingestudeerd met de welluidende tekst: So gehen die Gauchos met daarbij een gebogen en verslagen stier nabootsend om daarna fier op te veren met de tekst: Und so siegen die Deutschen. Een niet boosaardige kwajongensstreek die ook al weer op lange tenen mag rekenen, maar dat terzijde.

 

 

http://www.youtube.com/watch?v=_xsNSCwHMos

 

Ik zit alleen te mijmeren als Ron Vlaar de eerste strafschop tegen Argentinië nu niet gemist had? Als we de betere tweede helft tegen de ‘Gauchos’ nu eens hadden omgezet in een overwinning? Het had gekund. De wereld had er een stuk anders uitgezien. Wat hadden de Duitsers dan gezongen? Hadden ze überhaupt wel gezongen? Of hadden wij iets vleiends over onze Oosterburen gezonden. We hadden dan in ieder geval kunnen JUICHEN in onze pakjes. Ik wil er maar even niet aan denken. Ik geloof dat het goed is zo.