Tweede Wereldoorlog

Begrip, van de dag (20) Wereldoorlog

/ sprakeloosid / 3 reacties

WERELDOORLOG

Geschiedenis, het is me wat. Op school leerden we dat met de moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand in Sarajevo de Eerste Wereldoorlog begon. Natuurlijk ligt het veel complexer, maar zo leert ons de geschiedenis nu eenmaal. En dachten al die soldaten, waar ook in Europa die bijna zingend de oorlog in marcheerden, de klus wel even te klaren. Ze zouden vast niet gezegd hebben we gaan de Eerste Wereldoorlog even beslechten. Wanneer werd de Eerste Wereldoorlog zo genoemd? Bij de Tweede Wereldoorlog ligt de aanleiding iets diffuser. Is dat bij de Anschluss van Oostenrijk, bij de inval in Polen of zelfs al in 1933 bij de verkiezingswinst van Adolf Hitler. Maar op zeker moment was het een wereldoorlog en wel de 2e. Wanneer hadden ze het door?

Kijkend op de wereldkaart zie ik oorlog in Irak, Syrië, Libië, Afghanistan, Jemen, Mali, Soedan, Zuid-Soedan, Somalië, Eritrea en Noord-Nigeria. Direct betrokken partijen zijn Saoedi Arabië, de Golfstaten, Turkije, de Koerden, Iran, Rusland, Verenigde Staten en ‘de willing’ van met name westerse landen. Het is onrustig in Egypte, Israël, Oekraïne, regio’s wereldoorlog 111in Rusland en Pakistan. Het rijtje is vast niet compleet, het is maar een eerste indruk. De onrust heeft directe gevolgen voor Europa middels de vluchtelingen en natuurlijk onze militaire inmenging in veel van die landen. We bestrijden het terrorisme.

Ik zit me zomaar af te vragen, hoeveel landen moeten betrokken zijn om iets een wereldoorlog te noemen. Zijn we al zo ver? Wat is de aanleiding of het begin? Het moment dat de vliegtuigen de Twin Towers invlogen, de inval in Afghanistan of Irak? Of moet er nog wat ernstigers gebeuren? Is de Derde Wereldoorlog al een feit zonder dat we het weten, terwijl we nog feestend onze economische verbeteringen prijzen en blind zijn voor de wereld om ons heen. Of wordt het pas een wereldoorlog genoemd als een Europees land met geweld wordt ingenomen? Geschiedenis, een mooi vak. Ik zou de geschiedenisboeken van 2066 graag in willen zien.

25. ROKJESDAG OP HET TWENTOLPLEIN uit de serie de kabbelende 100

/ sprakeloosid / Een reactie plaatsen

 

Het is bijna zo ver dacht ik deze week, rokjesdag is aanstaande. Nu vind ik zomers geklede dames geen onaangenaam gezicht meestal, maar rokjesdag staat voor mij vooral voor het einde van de winter. Dit jaar hebben we dat eigenlijk niet verdiend, want echt winter is het niet geweest. Maar afgelopen maandag leek het tij gunstig, de zon scheen en de bomen krijgen hier en daar een zichtbare frisgroene waas. Rokjesdag dus, maar de atmosfeer was toch nog onaangenaam tussen de nieuwe kantoorgebouwen nabij het monumentale stadscentrum in Deventer. Tijdens een nicotinepauze, anders is werken niet mogelijk voor een junk, joeg de wind tegen mijn ongejaste torso. Toch genoot ik van het ontluikende groen van de treurwilg een paar meter verder. Een boom die bij het monument op het Twentolplein staat. Ik ben dan nieuwsgierig waar die naam ‘Twentol’ vandaan komt en waarom hier, in het ‘niks’ een monument staat.

2014-02-24 13.55.56

Nu blijkt niet iedereen nieuwsgierig, veel collega’s hebben geen idee en lijken niet geïnteresseerd. Mijn moeder heb ik het gevraagd, ze heeft wel belangstelling, maar ze kent deze geschiedenis nabij haar ouderlijk huis, enkele kilometers aan de andere kant van de IJssel niet. Ik zal het eens vragen aan een van haar broers die veel van de Deventerse geschiedenis weet. Op 10 april 1945 is er op deze plek bloed vergoten. Acht studenten/verzetsstrijders van de Koloniale Landbouwschool wilden de aanstormende Canadese bevrijders ter wille zijn en hebben zich verschanst in de gebouwen van de Smeeroliefabriek Twentol om zodoende een brug en sluis te sparen. Het kwam tot een vuurgevecht met de Duitsers. Twee mannen kwamen om in de ontstane vuurzee, één kon vluchten en vijf zijn er een half uur voor de daadwerkelijke bevrijding gefuseerd. Ook een Duitse soldaat die weigerde mee te werken is hier gewelddadig aan zijn einde gekomen.

10 april 1945, jonge mannen met zin in het leven, de bevrijding was immers aanstaande. Misschien was het wel mooi weer en kwamen allerlei bronstige gevoelens naar boven. Voor deze mannen geen rokjesdag meer, nooit meer. Tussen de moderne gebouwen is bijna achteloos een pleintje gecreëerd ter nagedachtenis aan een brute passage in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Als het echt rokjesdag is, zal ik aan de mannen denken. Ik zal genieten van de vrijheid, het zwoele lenteweer en met extra aandacht de rokjes bekijken. Dat is wel het minste wat ik kan doen, 74 jaar later, genieten.

Het lot van de familie Meijer door Charles Lewinsky

/ sprakeloosid / 2 reacties

Eerlijk is eerlijk, ik heb bijna twee maanden gedaan over het boek ‘Het lot van de familie Meijer’ van de auteur Charles Lewinsky. Normaliter is dat geen reclame voor een boek. In dit geval is dat zeker niet het geval. Door tijdgebrek en andere omstandigheden, had ik niet de mogelijkheid door te lezen. Te veel onderbrekingen bij een boek is vaak de doodsteek om het einde te behalen, soms zelfs voor niet eens onaardige boeken. Ondanks het feit dat ik soms maar een paar bladzijden las, vlak voor het slapengaan, heeft Charles Lewinksy me tot het einde toe weten te boeien. Door zijn manier van schrijven wist ik de ‘film’ dag in, dag uit levendig te houden. Ik zou willen beweren dat voor mij Lewinsky zo’n goede schrijver is dat je je als lezer niet eens zo’n ‘grote regisseur’ hoeft te zijn, om de literaire pareltjes tot een prachtig filmisch geheel te laten vervloeien.

Het lot van de familie Meijer

Charles Lewinsky

uitgeverij Signatuur/Utrecht

2007

Dat wist ik eigenlijk al van Lewinsky, want eerder had ik ‘De verborgen geschiedenis van Courtillon‘ ook verslonden.Wat ik het meest bewonder in ‘het lot’ van Lewinksy dat hij de grote en kleine verhalen zo moeiteloos met elkaar weet te verbinden. Het grote verhaal is natuurlijk de familiegeschiedenis van de Joodse familie Meijer in Zwitserland tegen de achtergrond van de (wereld)geschiedenis. Dit is in zijn geheel een prachtig epos geworden dat de lezer een goed beeld geeft van wijdverbreide anti-joodse gevoelens, ook buiten het latere oorlogsgebied gedurende beide wereldoorlogen. Als lezer werd ik meegenomen in menselijke overlevingsdrang, psychologische lotverbondenheid van de personages onderling en met hun eigen tijd.

Echter het meest genoten heb ik van het vermogen van de schrijver om in ieder episode en met ieder tafereel een levendige voorstelling te maken. De optelsom van al deze kleine verhalen, eenakters en filosofische beschouwingen maken het een gigantisch boekwerk.

 Om mijn positieve waardering beter onder woorden te brengen geef ik een aantal voorbeelden.

p.537 e.v. Een heel ingetogen beschrijving van Arthur Meijer en zijn nicht Désiree Pomeranz, beide vrijgezel op dat moment, hoe zij gezamenlijk af en toe de maaltijd gebruiken. Magnifiek beschreven, mogelijk totaal niet van belang voor het grote verhaal, maar een heerlijkheid van enkele bladzijden.

p.536 De schrijver werpt de vraag op wat je van elkaar bent als je geen vriend noch vijand van elkaar bent, wat ben je dan wel als er toch lotsverbondenheid is? Hij beschrijft het aan de aan van de lotsverbondenheid tussen Hillel Rosenthal en een arme boerenzoon met nationalistische sympathieën. Ze zijn klasgenoten van elkaar.

p.538 Een prachtig citaat, dat in mijn optiek heel eigentijds geïnterpreteerd kan worden:

‘Aan de andere kant van de grens, slechts een paar kilometer van Zürich vandaan, was de wereld uit zijn voegen gerukt, de cafépolitici waren van de stamtafel naar de regeringsbanken verhuisd en publiceerden hun grot-geschut-leuzen nu als wetsteksten.’ Wat moet ik hier nu verder nog over zeggen?

p.579-580 Rachel Kamionker, ook nog vrijgezel, spreekt met vluchteling Grün uit Duitsland op het dak van een stadswoning. In twee pagina’s wordt de onderliggende (aanstaande) relatie tussen beide beschreven maar ook de lijdensweg van joodscaberetier Grün en tevens een college wat humor is.

Er is zoveel op literair, psychologisch, historisch en filosofisch gebied veel te genieten van het boek en ook in zeer hoge dichtheid aanwezig, zodat geen enkele bladzijde verveelt. In het begin moest ik een beetje wennen aan de grote hoeveelheid Jiddische uitspraken. Verder blijft minimaal één vraag bij mij achter. In het hele boek komt een oom Melnitz voor, die heb ik nog niet echt kunnen plaatsen. Is dat het geweten, een fictieve biechtvader van de familie of wel de naamgeving van het lot van de familie Meijer? Ik durf het niet met zekerheid te zeggen, maar een boek mag ook geheimen vasthouden voor mij.

Mijn beoordeling voor dit boek is een: 8,5

Voor alle andere Sprakeloos boekervaringen, volg de link

Mijn filmblik op ‘Unter Bauern’

/ sprakeloosid / 8 reacties

Hoe lang blijft de Tweede Wereldoorlog actueel en hoe lang kiest een mens om ‘weer’ een film uit die periode te aanschouwen? De klassiekers heeft iedereen natuurlijk gezien: The longest day, Een brug te ver en meer recent Zwartboek en Oorlogswinter. Voor mijzelf blijft de geschiedenis tussen de beide wereldoorlogen en de Tweede Wereldoorlog heel intrigerend.

Bij de film Zwartboek had ik al heel nadrukkelijk dat het thema Goed en Fout nadrukkelijk geen lineair verband heeft en ik denk, als representant van ruim na de oorlog, dat geen enkele oorlog dat eigenlijk heeft. Wat is nu goed en wat fout? De definitie van heel fout is mogelijk te geven, maar de daden van de meeste mensen in oorlogssituaties zijn eerder in grijstinten te beschrijven, maar dan in allerlei variaties. In rigeoureus zwart/wit denken geloof ik niet zo erg.

Een nieuwe dimensie voor mij is de Duitse speelfilm ‘Unter Bauern’* geweest. Als we over Duitsers denken in die periode, dan denken we aan de massahysterie voor Hitler, het enthousiasme om de oorlog in te gaan, de deceptie die ook al snel volgde bij velen en het lijden van de bombardementen op de vele Duitse steden en de uiteindelijke val van het Derde Rijk in 1945. Een beeld van het gewone leven, dat ook in Duitsland op veel vlakken natuurlijk doorging, is niet iets wat op mijn netvlies stond. Nu inmiddels wel na het zien van de film.

Unter Bauern laat het leven zien op het platteland in de omgeving van Münster. En ook hier vooral grijstinten van goed en kwaad. Enthousiasme voor de ideologie van Hitler komt voor naast het onderbrengen van Joden in de boerderijen. De mensen leven naast elkaar, met elkaar en voor elkaar, maar soms met tegengestelde opvattingen. Uiteindelijk laat de film zien dat menselijke verhoudingen vaak belangrijker zijn dan de principes van het nationaal-socialisme, met als gevolg dat mensen achteraf heldendaden verrichten, zonder dit vooraf te beseffen. De film leert mij, dat het nemen van beslissingen in zulke dynamische episodes in de geschiedenis vaak ‘een weg zonder terugkeer’ is, met verstrekkende gevolgen. Misschien is dat je hele leven wel, maar ben je er niet altijd zo van bewust. In de film Unter Bauern wordt het nadrukkelijk in beeld gebracht. Iedere beslissing heeft gevolgen, maar levend in nazi-Duitsland zijn de gevolgen mogelijk veel groter dan je aanvankelijk had gedacht.

De film, onder regie van Ludi Boeken, laat het leven van een groot plattelandsgezin zien met jonge kinderen, waarvan de boer geconfronteerd werd met de problemen van zijn Joodse oorlogsmakker uit de Eerste Wereldoorlog, Menno Spiegel. Uiteraard wordt het gezin van Menno Spiegel geholpen. Zijn vrouw en dochter worden op de boerderij ingekwartierd, mogelijk als ‘reguliere’ vluchtelingen vanuit de gebombardeerde steden. Menno zelf vindt uiteindelijk ook onderdak in de omgeving, gescheiden van zijn gezin. De boer ziet met lede ogen toe hoe zijn zoon naar het Oostfront gaat en zijn dochter een amoureuze verhouding heeft met een fanatiek lid van de Hitlerjugend.

De film vertelt dat niemand er zonder kleurscheuren vanaf komt in deze vreselijke periode, maar het meest intrigerende van de film vond ik de beklemmende sfeer die heel indringend is neergezet. De kleine wereld van de boerengemeenschap wordt nadrukkelijk gevolgd, maar de grote boze buitenwereld is nadrukkelijk op de achtergrond aanwezig en speelt op sommige momenten even de hoofdrol. Voor zover ik er zicht op heb, vind ik de casting uitstekend en heel geloofwaardig. Een puntje van kritiek heb ik ten aanzien van de belangrijke bijrol die de kleine dochter van Menno Spiegel vertolkte. In de meer serieuze films waarin kinderen voorkomen, vind ik vaak dat er sprake is van overacting van die kinderen. Ze zullen ongetwijfeld hun best doen, maar ik word er af en toe wat kriegel van, zo ook in deze film.

Ik zal verder geen woorden vuil maken aan de acteurs en actrices, ik ken ze namelijk niet en kan niet bogen op eerdere bewuste ervaringen ter vergelijk. En misschien is een film daarom wel des te beter omdat je vooral de rollen ziet en minder de bekende acteur.

Al met al een film die ik de moeite waarde vond om te kijken en niet snel zal vergeten.

* De link leidt ook naar de trailer van de film.

Mijn waardering voor de film is: 7,5