Het lot van de familie Meijer door Charles Lewinsky

Eerlijk is eerlijk, ik heb bijna twee maanden gedaan over het boek ‘Het lot van de familie Meijer’ van de auteur Charles Lewinsky. Normaliter is dat geen reclame voor een boek. In dit geval is dat zeker niet het geval. Door tijdgebrek en andere omstandigheden, had ik niet de mogelijkheid door te lezen. Te veel onderbrekingen bij een boek is vaak de doodsteek om het einde te behalen, soms zelfs voor niet eens onaardige boeken. Ondanks het feit dat ik soms maar een paar bladzijden las, vlak voor het slapengaan, heeft Charles Lewinksy me tot het einde toe weten te boeien. Door zijn manier van schrijven wist ik de ‘film’ dag in, dag uit levendig te houden. Ik zou willen beweren dat voor mij Lewinsky zo’n goede schrijver is dat je je als lezer niet eens zo’n ‘grote regisseur’ hoeft te zijn, om de literaire pareltjes tot een prachtig filmisch geheel te laten vervloeien.

Het lot van de familie Meijer

Charles Lewinsky

uitgeverij Signatuur/Utrecht

2007

Dat wist ik eigenlijk al van Lewinsky, want eerder had ik ‘De verborgen geschiedenis van Courtillon‘ ook verslonden.Wat ik het meest bewonder in ‘het lot’ van Lewinksy dat hij de grote en kleine verhalen zo moeiteloos met elkaar weet te verbinden. Het grote verhaal is natuurlijk de familiegeschiedenis van de Joodse familie Meijer in Zwitserland tegen de achtergrond van de (wereld)geschiedenis. Dit is in zijn geheel een prachtig epos geworden dat de lezer een goed beeld geeft van wijdverbreide anti-joodse gevoelens, ook buiten het latere oorlogsgebied gedurende beide wereldoorlogen. Als lezer werd ik meegenomen in menselijke overlevingsdrang, psychologische lotverbondenheid van de personages onderling en met hun eigen tijd.

Echter het meest genoten heb ik van het vermogen van de schrijver om in ieder episode en met ieder tafereel een levendige voorstelling te maken. De optelsom van al deze kleine verhalen, eenakters en filosofische beschouwingen maken het een gigantisch boekwerk.

 Om mijn positieve waardering beter onder woorden te brengen geef ik een aantal voorbeelden.

p.537 e.v. Een heel ingetogen beschrijving van Arthur Meijer en zijn nicht Désiree Pomeranz, beide vrijgezel op dat moment, hoe zij gezamenlijk af en toe de maaltijd gebruiken. Magnifiek beschreven, mogelijk totaal niet van belang voor het grote verhaal, maar een heerlijkheid van enkele bladzijden.

p.536 De schrijver werpt de vraag op wat je van elkaar bent als je geen vriend noch vijand van elkaar bent, wat ben je dan wel als er toch lotsverbondenheid is? Hij beschrijft het aan de aan van de lotsverbondenheid tussen Hillel Rosenthal en een arme boerenzoon met nationalistische sympathieën. Ze zijn klasgenoten van elkaar.

p.538 Een prachtig citaat, dat in mijn optiek heel eigentijds geïnterpreteerd kan worden:

‘Aan de andere kant van de grens, slechts een paar kilometer van Zürich vandaan, was de wereld uit zijn voegen gerukt, de cafépolitici waren van de stamtafel naar de regeringsbanken verhuisd en publiceerden hun grot-geschut-leuzen nu als wetsteksten.’ Wat moet ik hier nu verder nog over zeggen?

p.579-580 Rachel Kamionker, ook nog vrijgezel, spreekt met vluchteling Grün uit Duitsland op het dak van een stadswoning. In twee pagina’s wordt de onderliggende (aanstaande) relatie tussen beide beschreven maar ook de lijdensweg van joodscaberetier Grün en tevens een college wat humor is.

Er is zoveel op literair, psychologisch, historisch en filosofisch gebied veel te genieten van het boek en ook in zeer hoge dichtheid aanwezig, zodat geen enkele bladzijde verveelt. In het begin moest ik een beetje wennen aan de grote hoeveelheid Jiddische uitspraken. Verder blijft minimaal één vraag bij mij achter. In het hele boek komt een oom Melnitz voor, die heb ik nog niet echt kunnen plaatsen. Is dat het geweten, een fictieve biechtvader van de familie of wel de naamgeving van het lot van de familie Meijer? Ik durf het niet met zekerheid te zeggen, maar een boek mag ook geheimen vasthouden voor mij.

Mijn beoordeling voor dit boek is een: 8,5

Voor alle andere Sprakeloos boekervaringen, volg de link

Charles Lewinsky/ De verborgen geschiedenis van Courtillon

‘Het lot van de familie Meijer, dat is een fantastisch boek voor jou.’

Mijn vrouw heeft dit vaak tegen me gezegd. Net zo vaak realiseren we ons dat het boek is uitgeleend. Haar aanbeveling is me veel waard, want van die typische vrouwenboeken zal ze me nooit aanraden. Als dan ‘De verborgen geschiedenis van Courtillon’ van Charles Lewinsky voorbij komt, neem ik dat als alternatief. Dat klinkt oneerbiedig, maar zo is het niet bedoeld, integendeel. ‘De verborgen geschiedenis van Courtillon’ is een heel fijn boek. De hunkering naar ‘het lot van de familie Meijer’ wordt daarmee des te groter.

De wijze waarop Charles Lewinsky mij in de verborgen geschiedenis van Courtillon heeft gekregen, kan ik het beste omschrijven met ‘Zuigen’.

De eerste zin al:

‘De wereld is duizend passen lang.’

Vervolgens worden die duizend passen, Courtillon, relatief droog en feitelijk weergegeven. De ik-figuur, een leraar Frans uit Duitsland, schrijft als het ware een brief aan een voormalige geliefde die vooral ongelezen moet blijven. Later in het verhaal blijkt dat de liefde die hij voelde voor een leerlinge, een onmogelijke liefde is. De hoofdpersoon verblijft in Courtillon als een soort banneling, hij kon niet meer functioneren op school.

De leraar wordt geaccepteerd in Courtillon, maar is vooral ook een buitenstaander. Hij kijkt en luistert naar en drinkt met de lokale bevolking. Gaandeweg het verhaal komen meerdere details van de geschiedenis naar boven en de dorpelingen krijgen een meer uitgelezen karakter. De geschiedenis maakt dat iedere dorpeling zijn plaats krijgt en verdient, maar voor een buitenstaander is de geschiedenis niet altijd begrijpelijk. Ook actuele gebeurtenissen krijgen via de dorps tamtam hun eigen plaats in die geschiedenis. Omdat de hoofdpersoon steeds meer meekrijgt van het dorp, ontkomt hij er niet aan dat hij langzaam maar zeker zijn status als observant en figurant kwijt raakt en een onderdeel uit gaat maken van de dorpsgeschiedenis.

De verborgen geschiedenis van Courtillon

Charles Lewinsky

Signatuur

2010

In dit kader wil ik graag een stuk uit het boek aanhalen, niet eens wetende of ik hiermee auteursrechtelijk wel conform de wet handel. Ik waag het erop, want ik vind het een prachtig tekst:

(p. 253)

‘Het mag een toeval zijn.

We hebben godsdiensten bedacht en er kerken voor gebouwd en brandstapels voor opgericht, alleen omdat we de gedachte niet kunnen verdragen dat er geen web is van verbanden en consequenties, dat er alleen om ons wordt gedobbeld en er niemand is die de dobbelbeker schudt, omdat we niet willen toegeven dat ons leven uit de tijd rijst als deeg uit een machine, een kleverige vormloze massa, en pas achteraf, als alles voorbij is, geleefd en gestorven, kneden we de gebeurtenissen, geven we er vorm aan, vlechten we er broden en kransen van, beweren we dat het zo was omdat we bedacht hebben dat het zo geweest zou kunnen zijn.

Als we iets hebben beleefd, als we door iets zijn geleefd, moeten we het net zo lang vertellen en vertellen tot we het erover eens zijn, met onszelf en met de anderen, wat voor soort verhaal het was, een legende of een klucht, een tragedie of een parabel, tot we overeen zijn gekomen wat er is gebeurd, en dat is dan ook gebeurd. Soms worden we het niet eens en dat vinden we de ander dom of kwaadaardig, soms worden twee volken het niet eens en dan voeren ze oorlog tegen elkaar, eeuwenlang, en het gaat dan niet eens om recht of onrecht, maar alleen om verhalen en wie mag bepalen hoe ze verteld moeten worden.’

Ik vind de bovenstaande tekst een prachtige beschrijving van wat we instinctief allemaal al wel weten. Wie heeft het recht om het verhaal te vertellen en wie bepaald de geschiedenis en daarmee de gemeenschapszin. Dat geldt voor Courtillon, maar ook voor iedere familiegeschiedenis, nationale geschiedenis en zelfs de mondiale historie.

Charles Lewinsky beschrijft de verborgen geschiedenis van Courtillon op dusdanige wijze dat het voor de hoofdpersoon uiteindelijk een rond verhaal wordt en daarmee ook voor de lezer.

Tijdens het lezen kwam bij mij onwillekeurig het vergelijk met het boek van Philippe Claudel (Het verslag van Brodeck) naar boven. Voor de kritische lezer van dit blogje kan mogelijk enige ergernis naar boven komen, want boeken zijn vaak niet te vergelijken. Misschien niet, maar ik heb te maken met mijn eigen referentiekader en daarin zit de positieve ervaring met het genoemde boek van Claudel. Dus naast de verschillen tussen beide boeken, vind ik de beklemming van de kleine dorpsgemeenschappen in beide boeken indringend goed geschreven, zuigend als het ware.

Ik eindig met een puntje van kritiek. Lewinsky voert de lezer mee via de hoofdpersoon in zijn ordening van gedachten en overpeinzingen met betrekking tot de dorpsgeschiedenis. Daarbij wordt de lezer soms letterlijk meegevoerd. De hoofdpersoon licht dan een tipje van de sluier op van een stukje geschiedenis of gebeurtenis, maar corrigeert zich ter plekke, want eerst moet er nog iets anders verteld worden. Het geeft de zoektocht binnen Courtillon en haar geschiedenis duidelijk weer en zorgt voor een inkijkje in het inburgeringsproces van de Duitse leraar in de dorpsgemeenschap. Het zou mijn keuze niet zijn geweest.

 

Charles Lewinsky

Naar mijn bescheiden mening mag dit boek goed beoordeeld worden: 8

==============================================================

ANDERE BOEKERVARINGEN BEOORDEELD

Boeken lezen, voor mijn bovenal een prettig tijdsverdrijf. Soms wordt ik er ingezogen, soms koester ik de taal en soms ‘slechts’ tijdspassering. Maar ik vind er altijd wel iets van of het nu literair is of niet. Geheel losgekoppeld van de eisen van de middelbare school beoordeel ik mijn leesvoer. In de volle overtuiging dat mijn eigen socialisatieproces hier debet aan is en vooral ook mijn eigen beperkingen. Het mag de pret niet drukken om cijfers uit te delen.

Mijn kleine Waanzin / Jan Brokken                                                                            7+

Winter in Madrid / C.J. Sansom                                                                                   8-

Harry Potter en de relieken v.d. dood /J.K. Rowling                                           7,5

De nazi en de kapper/ Edgar Hilsenrath                                                                    8-

Afrika / Jan Brokken                                                                                                         7,5

Pauperparadijs / Susanna Jansen                                                                              7,5

De Schaduw van de wind / Carlos Ruiz Zafón                                                          8+

De overgave / Arthur Japin (Na 200 pag. opgegeven)                                          5-

Erasmus en het poldermodel / Herman Pley                                                           7

Het woeden der gehele wereld / Maarten ’t Hart                                                   8-

Het verslag van Brodeck / Philippe Claudel                                                          8,5

De hand van mijn moeder / Nafisa Haji                                                                     7+

Knielen op een bed violen/ Jan Siebelink (na 250 pag. opgegeven)               5

Kleine landjes -berichten uit de Kaukasus / J.B. Cortius                                    7

Caesarion / Tommy Wieringa                                                                                        8

Harlekino / Tessa de Loo                                                                                                 8-

Grijze Zielen / Philippe Claudel                                                                                    8

Het Rozeneiland / Sanne Terlouw                                                                                7

Brug der Zuchten / Richard Russo                                                                                8-

Het diner / Herman Koch                                                                                                 7+

IJskastmoeder / Janneke van Bockel                                                                         7,5

God is Gek / Kluun                                                                                                               5

Duel / Joost Zwagerman                                                                                                   6,5

De hand van Fatima / Ildefonso Falcones                                                                 8-

Het zwijgen van Maria Zachea / Judith Koelemeijer                                             7,5

God’s Gym / Leon de Winter                                                                                            7+

Zoete Mond / Thomas Rosenboom                                                                                 7,5

Eenzaamheid van de priemgetallen / Paolo Giordano                                          8-

 De verborgen geschiedenis van Courtillon / Charles Lewinsky                         8

River van Vergetelheid / Philippe Claudel                                                                 8+

Het spel van de engel                                                                                                           7,5

Quadriga / F. Springer                                                                                                          7-

Sonny Boy / Annejet van der Zijl                                                                                       7,5