Of ik zin had om mee te gaan naar de film bij het Filmhuis in Zevenaar. Die vraag werd me gesteld door mijn vrouw. ,,Natuurlijk, wat draait er?” Het bleek The Butler te zijn van de regisseur Lee Daniels, die als acteur, producer, directeur en regisseur zijn sporen ruimschoots verdiend heeft. Ongetwijfeld een robuust CV, maar ik kende de man niet echt, net zomin als zijn films een belletje lieten rinkelen. Maar na het zien van The Butler, moet ik alert blijven op deze man, want als zijn voorgaande films net zo goed zijn, kan ik mezelf de vraag stellen: ,,Onder welke steen heb je geleefd?”
Als politicoloog is het natuurlijk altijd interessant om eens te kijken hoe de wereld van het Witte Huis eruit ziet vanuit het perspectief van een butler. Dat was tenminste mijn verwachtingspatroon van de film, maar het was vele malen interessanter. Naast de levensgeschiedenis van Cecil Gaines, geeft de film een prachtig maatschappelijke beeld van de Amerikaanse sociale geschiedenis. Maar ook politieke gebeurtenissen zoals de moord op Kennedy en Martin Luther King worden verweven met de verschillende presidentiële politieke keuzes en het politieke engagement van het gezin van The Butler.
Cecil Gaines (Forest Whiteker) groeit op in het diepe Zuiden van de Verenigde Staten en werkt naast zijn ouders op de katoenplantages. Hij ziet zijn vader door de farmer worden doodgeschoten en hij krijgt een opleiding als ‘housenigger’. Als hij oud genoeg is, vlucht hij zoals velen naar het noorden waar hij via werk in hotels ontdekt wordt en gevraagd om ‘Housenigger’ in het Witte Huis te worden. Hij ziet uiteindelijk 7 presidenten langskomen. Van Eisenhouwer tot Reagan passeren de revue, een periode waarin de Amerikaanse samenleving grondig verandert met name de positie van de Afro-Americans. Grappige anekdotes van de verschillende presidenten worden getoond met steeds de achtergrond van de emanciperende zwarte bevolking van Amerika. Naast de splitsing die dat met zich meebracht in de samenleving, bracht dit ook problemen in het gezin van Cecil Gaines. Het gezin dat zich in materiële zin stand kon houden dank zij de baan van vader Gaines, hoewel hij altijd nog 40 procent minder verdiende dan zijn blanke collega’s, kreeg ook te maken met andere problemen. Vader Gaines en zijn vrouw (Operah Winfrey) worden geconfronteerd met de opstandigheid van hun opgroeiende kinderen in een tijdsgewricht waarbij deelname aan (vreedzame) strijd voor met name de oudste zoon Louis haaks staat op het werk van vader Gaines.
Heel mooi beschreven is de bijna schizofrene houding van de butler die symbool staat voor heel veel Afro-Amerikanen in die tijd, namelijk het kijken naar de werkelijkheid met twee gezichten. Aan de ene kant de volgzame ‘nigger’ die in dienst is van zijn ‘witte’ baas en hem niet zal tegenspreken. Maar aan de andere kant ook de van binnen kokende woede als gevolg van alle onrechtvaardigheid die op zijn pad komt, waarbij discriminatie op alle fronten goedgepraat werd door de overheid en soms de president(en). Stap voor stap komen er wettelijke verbeteringen voor de zwarte bevolking. Voor Cecil Gaines kwamen de ‘twee gezichten’ min of meer bij elkaar in de Reagan Administration. Hij was al op leeftijd, maar het feit dat Reagan gebruik wilde maken van zijn vetorecht om te voorkomen dat het Amerikaanse congres anti-apartheidsbeleid zou gaan uitvoeren, was voor Cecil de druppel. Er was na al die jaren blijkbaar nog niets veranderd. Op dat moment kon hij zich ook verenigen met zijn zoon, die vooral gekozen heeft voor het opstandige gezicht en niet voor het volgzame van zijn vader.
Het in een sneltreinvaart langskomen van een tijdsbeeld, de familiestrijd die dit met zich meebracht voor de familie Gaines alsmede een inkijkje in het paleisleven van zeven Amerikaanse presidenten maken dat ik genoten heb van The Butler. De typecasting is de ene keer beter gelukt dan de andere keer, maar vooral de rol van Jane Fonda als Nancy Reagan vond ik zeer geslaagd. Het allermooiste vond ik de parallelle beelden vanuit de verschillende perspectieven in de film als het gaat om belangrijke gebeurtenissen. Het is heel logisch dat moeder Gaines heel anders kijkt naar dezelfde beelden over een aanval van de Klu Klux Clan op de zogenaamde Freedombussen dan de president van de Verenigde Staten. Een pluspunt voor de film is de historische beelden die soms in de film verwerkt zijn.
Kortom een zeer geslaagde film die met een 8,5 gewaardeerd zou worden als het einde niet stereotypisch Amerikaans is afgewerkt. Cecil Gaines maakt nog mee dat Barack Obama verkozen wordt tot de eerste zwarte president van Amerika. Hoewel het verhaal gebaseerd is op een waar gebeurd verhaal, kreeg het wat mij betreft te veel weg van een heldenepos. Dus de laatste minuten zorgen ervoor dat ik mijn topwaardering iets afzwak.
Mijn waardering voor de film: 8+
(In dit kader raad ik ook de roman: De keukenmeidenroman van Kathryn Stockett van harte aan.)
sprakeloos verhalen 